شاید برای افرادی که از دور به دنیای کسب و کار نگاه می کنند شباهت های میان بیزینس مدل و بیزینس پلن کمی گیج کننده باشد. اما توجه داشته باشید که کاربردهای بیزینس مدل و هدف نوشتن آن، از اهداف نگارش بیزینس پلن متفاوت است. اما نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که  بیزینس مدل و هم بیزینس پلن، هر دو به برای کمک به کسب و کار ما برای رسیدن به موفقیت، لازم و ضروری هستند.

• شرح مدل کسب و کار (Business Model)))

مدل کسب‌ و کار شما یا همان بیزینس مدل به چگونگی تولید محصول، چگونگی ارائه خدمات، چگونگی ارائه خدمات پشتیبانی، چگونگی تحویل محصولات به مشتری و چگونگی مدیریت انبار شرکت و به طور کلی جزییات کارها و فرآیندهایی که کسب‌ و کار شما را به اهداف تعیین شده در طرح می‌رسانند، هستند. توجه داشته باشید که مدل کسب‌ و کار، قلب طرح یک کسب‌ و کار می باشد که می تواند نکات حیاتی از جمله چگونگی کسب درآمد را شفاف سازی کند.

توجه داشته باشید که ماهیت مدل کسب و کارتان، توصیف چگونگی پول درآوردن در کارتان می باشد و تبیین این‌ است که چطور ارزشی را با قیمتی مناسب به مشتریان خود ارائه می‌دهید. این ابزارها به کارآفرینان اجازه می‌دهند راه‌های مختلف سازماندهی هزینه‌ها و مجاری درآمد خود را تجربه و مدل‌سازی کنند.

به بیانی دیگر بیزینس مدل، یک طرح شرکتی می باشد که طریقه بدست آوردن درآمد و سود را نشان می دهد.همچنین بیان می کند چه نوع محصولات و خدماتی را خلق و بازاریابی کنیم، چگونه این کار ها را انجام دهیم و برای ایجاد کسب و کارمان چه هزینه هایی را باید پرداخت کنیم.

توجه به این امر برای کسب و کارتان بسیار حیاتی می باشد به گونه ای که اگر مدل کسب و کارتان را در مسیر درستی قرار دهید، به سمت بدست آوردن موفقیت در کسب و کارتان در حرکتید ولی اگر آن را غلط انجام دهید، احتمال دارد برای کسب و کارتان فاجعه رخ دهد. 

برای اینکه کسب و کار مناسبی را طراحی کنیم باید از بوم کسب و کار(Business Model Canvas) استفاده کنیم.

بوم کسب و کار یک الگو برای توسعه دادن به کسب و کار شماست که به شکل یک جدول بصری است. این بوم عنصر های ویژه ای دارد که همه آن ها در کنار یکدیگر  ویژگی های یک کسب و کار را نمایش می دهند. 

این عناصر که برای هر شرکت و یا محصولی می بایست تعریف شود عبارتند از:

• شرکای کلیدی
• مشتریان
• ارزش پیشنهادی
• فعالیت‌های اصلی
• منابع اصلی
• ارتباط با مشتریان
• کانال توزیع
• جریان درآمدی
• ساختار هزینه‌ها

غالبا این بوم ها در ابعاد بزرگ چاپ و در محل کار اعضای تیم نصب می شوند. هم تیمی ها  یادداشت های شان را به صورت استیکر روی بوم می چسبانند و از  یادداشت های دیگران استفاد می کنند. 

این بوم کمک می کند تا اعضای تیم درک درست و بهتری از مدل کسب و کار داشته باشند. علاوه بر آن سبب به کار گرفتن خلاقیت، همکاری و تجزیه و تحلیل اعضای تیم نیز می گردد.

لازم به ذکر است که نمی توان برای هیچ شرکتی زمان درستی برای استفاده از بوم کسب و کار را پیش بینی نمود. پس می توان در هر مقطعی از حیات شرکت از این مدل استفاده کرد. 

• بیزینس پلن (Business Plan)

اگر بخواهیم به زبانی ساده بیزینس پلن یا طرح کسب و کار را توضیح دهیم می توانیم بگوییم به خلاصه ای که شما در مورد کسب و کار و اهدافتان ارائه می دهید گفته می شود. این خلاصه، حاوی توضیح کسب‌ و کار شما و چگونگی رسیدن آن به موفقیت می باشد. 

یک بخشی از این خلاصه می تواند نام شرکت، نوع فعالیت، مکان شرکت و تاریخ شروع فعالیت با شد و بخش دیگر آن  ارائه رزومه کسب‌ و کار شما جهت افزایش اعتبار می باشد. 

این طرح نیز شامل لیست محصولات، خدمات و استراتژی شما هم می باشد. صاحبان کسب و کار

می توانند با ارائه این سند، تصویری از برنامه خود را به سرمایه‌گذاران و شرکای احتمالی ارائه و توجه آن‌ها را جلب کنند.

خوب است بدانید که در اوایل راه اندازی استارتاپ تدوین طرح کسب و کار خیلی منطقی به نظر نمی‌رسد. چرا که هنوز ارزش‌ و هسته اصلی کسب و کار معیین نیست. برای شروع، شما به مدل کسب و کار و اعتبارسنجی آن نیاز خواهید داشت.

بعد از گذشت مدتی که ارزش‌های کسب و کارتان را معتبر شناختید، داده‌هایی که بدست می‌آورید نیز معتبر و ارزشمند است. در این صورت امکان پیش‌بینی درآمد، سهم بازار و… نیز برایتان امکان پذیر می باشد. 

حالا با دستیابی به این داده‌ها، مواد مناسب برای تدوین بیزینس پلان در اختیارتان است. در این سند به جزئیات و آمار و ارقام کسب و کار خود خواهید پرداخت و آن را با اطمینان بیشتری به سرمایه‌گذار ارائه خواهید داد.

رابطه بین بیزینس پلن و بیزینس مدل

بیزینس پلن و بیزینس مدل علاوه بر اینکه وابستگی متقابل به یکدیگر دارند ، پویا هم هستند و در طول زمان هم تغییر می‌کنند. در همین راستا برای کسب موفقیت، به مدیران و صاحبان کسب ‌وکار همواره توصیه می‌شود که طرح و مدل خود را به صورت دوره‌ای مرور و با توجه به زمان و تحولات رخ داده آن را اصلاح کنند.

گفتنی است که بیزینس پلن تماما به بیزینس مدل وابسته است. مدل جریان مالی شرکت شما را توضیح می دهد و طرح، ساختار لازم برای رسیدن به آن جریان مالی. اگر مدل کسب و کارتان را عوض کنید، باید طرح خود را هم مجددا عوض کنید. با این‌که کل طرح ممکن است نیاز به تغییر نداشته باشد، ممکن است لازم شود در تعداد کارکنان، تجهیزات، مکان و یا بازاریابی تغییراتی ایجاد کنید. این تغییرات هم به نوبه ی خود ممکن است به خاطر خرید های اضافی یا دیگر تغییرات قابل توجه، نیازمند تغییراتی در امور مالی باشند.

تفاوت های بیزینس پلن و بیزینس مدل در چیست؟

گفتنی است که بیزینس مدل شاهرگ و پایه یک شرکت است که ایده اولیه شرکت و نحوه اجرای آن را توضیح می دهد و چگونگی کسب درآمد و سود کسب و کار را تعیین می‌کند.

اما بیزینس پلن همانند ساختار سازمانی و بدنه شرکت است که به شرح جزییات ایده کسب و کار می پردازد و برنامه ریزی و استراتژی سازمان را در یک بازه زمانی تعیین شده ارائه می‌کند.

در حقیقت همان شور که تا الان متوجه شدید واضح ترین تفاوت بین این دو، در میزان پرداختن به جزئیات می باشد. بیزینس پلن اکثرا هنگام تامین مالی شرکت و جذب سرمایه ارائه می‌شود.این  در حالی است  که بیزینس مدل عمدتا هدفش فرم دهی و پایه ریزی یک کسب و کار نوپا است. توجه داشته باشید که این دو کاملا به هم وابسته هستند و اگر یکی از آن ها تغییر کند دیگری نیز تغییر میکند.

به عنوان مثال اگر جریان مالی توصیف شده در مدل کسب و کار تغییر کند، برنامه و ساختار رسیدن به آن جریان مالی در بیزینس پلن هم متقابلا باید تغییر کند..

همچنین طرح‌ها و مدل‌های کسب و کار همواره پویا هستند و همزمان با تغییر و رشد شرکت تغییر میکنند و شرکت را در مسیر رشد و موفقیت یاری خواهند کرد.

حتی شاید بتوان گفت اصلی‌ترین تفاوت این دو سند، هدف آن‌هاست. به طور معمول هدف از تدوین طرح کسب و کار، ارائه مستنداتی به سرمایه‌گذار است. اطلاعاتی راجع به  تاریخچه کسب و کار و دستاوردهای آن، و همچنین پیش‌بینی‌هایی برای آینده کسب و کار. این در حالی‌ست که مدل کسب و کار، نحوه خلق، کسب و ارائه ارزش را نشان می‌دهد. در نتیجه تفاوت‌های اساسی با طرح کسب و کار دارد.